O V E R M A T I G Z W E T E N : Oftewel : hyperhidrosis |
|
Index Asperge tegen kanker Overmatig Zweten Medisch 2 Diabetische Neuropathie Klazien In Memoriam Zelf Doen en ALLEEN doen Lipoedeem Lotgenotengedicht BN'ers ervaren hoe heftig het is multiple sclerose te hebben
Overmatig zweten wordt ook wel hyperhidrosis genoemd. Hyperhidrosis
komt niet alleen voor in de oksels, maar ook aan de handen, voetzolen
en elders op het lichaam. Vaak zijn de zweetplekken de gehele dag
nat waardoor grote problemen kunnen ontstaan voor het dagelijks
functioneren. Soms treedt overmatig zweten aanvalsgewijs op, maar
het kan ook continu bestaan. “Gewoon zweten” is belangrijk
voor de temperatuurregulatie van de huid en houdt de huid vochtig.
Voorkomen
Overmatig zweten begint meestal tussen het tiende en twintigste
jaar, maar kan al vanaf de geboorte aanwezig zijn. Er zijn grote
verschillen tussen de mate van het zweten, en het gevoel om teveel
te zweten heeft ook met je eigen normen te maken: wat de één
normaal vindt, vindt de ander teveel. Geschat wordt dat 0,6 tot
1 % van de mensen echt lijdt aan “overmatig zweten”.
Overigens bestaat er ook nog een ander probleem: te weinig of in
het geheel niet zweten1.
Mechanisme
We hebben op de huid 2 soorten zweetkliertjes.
- apocriene zweetklieren
Dit zijn kleine zweetkliertjes die uitmonden in de haarfollikel
(dat is het plekje in de huid waar een haar ontstaat). Haarfollikels
bevinden zich over bijna de gehele huid. Maar op handpalmen en
voetzolen komen ze niet voor, en verder wisselt de dichtheid heel
sterk. Apocriene zweetklieren bevinden zich vooral rond de anus,
de schede, de oksels en de tepels.
Het zweet hiervan is olieachtig en geurloos maar wordt aan het
huidoppervlak d.m.v. bacteriën omgezet in de typische zweetgeur.
Dit zweet wordt door de gehele dag aangemaakt en wordt nauwelijks
beïnvloed door inspanning of door emoties.
- eccriene zweetklieren
Dit zijn zweetkliertjes die direct uitmonden op de huid zelf.
Deze zweetklieren hebben een functie in de warmteregeling van
het lichaam. De klieren worden aangestuurd door het (onwillekeurig)
zenuwstelsel. Bij toename van de temperatuur in het lichaam worden
de zweetklieren aangezet tot meer zweetproductie, door verdamping
van het zweet ontstaat zo afkoeling van de huid en kan de lichaamstemperatuur
weer dalen. Eccriene zweetklieren komen over het hele lichaam
voor, maar het aantal varieert sterk: van 120 tot 620 per cm2.
Ze komen vooral voor op de voetzolen.
Oorzaken
De exacte oorzaak van overmatig zweten is niet bekend. Vroeger dacht
men dat het een psychische oorzaak had, maar dit werd niet ondersteund
door wetenschappelijk psychologisch onderzoek. De oorzaak is dus
puur lichamelijk. In de hersenen – om precies te zijn ‘in
de hypothalamus - ontstaat de prikkel om te gaan zweten. En ook
om overmatig te gaan zweten. Ook blijkt dat overmatig zweten deels
erfelijk is bepaald.
Er zijn twee vormen:
- Primaire hyperhidrosis.
Hierbij is de oorzaak niet bekend. Het overmatig zweten treedt
vooral op in de oksels, handpalmen en voetzoelen.
- Secundaire hyperhidrosis.
Hierbij kunnen wel oorzaken worden aangegeven, bijvoorbeeld overgewicht,
overgang, suikerziekte, schildklierziektes, kanker, bepaalde medicijnen
en tuberculose. Ook kunnen psychische ziektebeelden zoals fobieën
(ziekelijke angsten) aanleiding zijn tot overmatig transpireren.
Wanneer
naar de huisarts
Overmatig zweten kan sociaal heel belemmerend zijn. Het kan leiden
tot problemen op het werk of in de relatie. Dit kan een reden zijn
om de huisarts te bezoeken. Zeker als het onderdeel uitmaakt van
andere symptomen zoals dorst en afvallen (bijvoorbeeld bij suikerziekte)
of aanhoudende koorts (bij infectieziekten).
Wat doet de huisarts
De huisarts zal allereerst vragen naar de ernst van de klachten.
Hoe erg is het? Wat geeft de meeste problemen, de geur of het vochtverlies?
Komt het zweten vooral ’s nachts of overdag voor? vaak voor
bij infectie ziekten of ernstige ziekten zoals kanker of tuberculose.
Daarnaast zal de huisarts vragen stellen over symptomen van andere
ziekten om te kijken of er een oorzaak gevonden kan worden voor
het overmatig zweten. Suikerziekte of gebruik van geneesmiddelen
kunnen bijvoorbeeld ook een oorzaak zijn.
Ook is van belang te weten wat u zelf al hebt ondernomen om van
het probleem af te komen. En wat wel of niet geholpen heeft.
Wat doet de huisarts
De huisarts zal kijken naar de huid of er sprake is van overmatig
zweten en of er mogelijk sprake is van schimmelinfecties (zoals
voetschimmel of smetplekken die een vieze geur afgeven).
Er kan ook gebruik gemaakt worden van de jodiumzetmeeltest, maar
meestal wordt dit onderzoek uitgevoerd door de specialist, veelal
de huidarts (dermatoloog). Hierbij wordt de huid goed afgedroogd
en ingesmeerd met 20% jodium in alcohol. Na droging wordt dan zetmeel
over de gehele huid aangebracht. Het zetmeel reageert met het jodium
als er water bijkomt. Op de plaatsen waar iemand zweet ontstaan
dan donkerblauw-zwarte verkleuringen.
Wat kunt er u zelf aan doen
Belangrijk is het lichaam regelmatig te wassen en zeepresten goed
weg te spoelen en het lichaam nadien goed af te drogen. De kleding
kan regelmatig verwisseld te worden. Het is beter om geen synthetische
kleding te dragen, maar katoen en wol zijn wel goed. Leren schoenen
zijn goed, laarzen en schoenen gevoerd met synthetisch materiaal
geven aanleiding tot zweetvoeten.
Therapie
Er kan worden behandeld met vloeistoffen op basis van aluminiumzout
en alcohol. Dit kan voor de nacht opgebracht worden en ’s
ochtends weer afgewassen, dit een aantal malen per week.
Iontoforese
Iontoforese kan gebruikt worden bij handen en voeten. Hierbij worden
handen of voeten in waterbak gedompeld waar een zwakke elektrische
stroom doorheen loopt. In het begin wordt er heel vaak behandeld
(bijvoorbeeld 3 keer per week), maar bij goed resultaat kan de behandeling
minder vaak worden uitgevoerd.
Botuline injecties
Deze behandeling kan ingezet worden als andere behandelingen niet
werken en wordt meestal uitgevoerd in een dermatologisch centrum.
Met behulp van botuline-injecties (botox) wordt de zweetafscheiding
geblokkeerd. Het vrijgekomen eiwit blokkeert de werking tussen zenuw
en zweetklier zodat de klier minder gaat produceren. Meestal is
er een tijdelijk effect (6-8 maand) zodat de behandeling vaker herhaald
dient te worden.
De botuline wordt op die plaatsen ingespoten waar overmatig zweten
plaatsvindt. Om die plekken te bepalen wordt de jodium zetmeel test
gebruikt. Op de natte plaatsen die dan donker aankleuren, worden
dan de injecties gegeven. De behandeling is duur en wordt meestal
niet vergoed en vindt vaak plaats in privéklinieken.
Daarnaast zijn andere therapieën mogelijk zoals bepaalde geneesmiddelen,
huidtransplantatie, bevriezing van de huid (cryotherapie), verwijdering
van de apocriene klieren en zenuwbehandeling (sympathectomie). Deze
therapievormen zijn echter zelden nodig.
1)Te weinig zweten
Bij hypohidrosis is er weinig zweetproductie, en soms kan de zweetproductie
helemaal afwezig zijn (anhydrosis). Dit kan komen door afwijkingen
in de zweetklieren zelf, aangeboren door grotendeels afwezigheid
van deze klieren (zweetklieraplasie) of verworven bij ziekten als
suikerziekte of huidziekten zoals sclerodermie waarbij de huid erg
dun wordt (atrofie).
Links
(Engels)
(Engels)
(Engels)
(Engels)
Geraadpleegde Literatuur
Kleine kwalen in de huisartspraktijk. Eekhof J.A.H., Knuistingh
Neven A., Verheij Th.J.M. Elsevier gezondheidszorg, Maarssen 2002
Management of primary hyperhidrosis: a summary of the different
treatment modalities. Connolly M, de Berker D. Am J Clin Dermatol.
2003;4(10):681-97.
Hyperhidrosis. Leung AK, Chan PY, Choi MC. Int J Dermatol. 1999
Aug;38(8):561-7.
Auteur
Dhr. E. Toxopeus, huisarts te Leek
|